“𝐎𝐧𝐜𝐞 𝐦𝐞𝐥𝐚𝐬𝐦𝐚, 𝐚𝐥𝐰𝐚𝐲𝐬 𝐦𝐞𝐥𝐚𝐬𝐦𝐚” - một khi bị nám, cả đời bị nám.

Tăng sắc tố da (phổ biến là thâm, nám) luôn là một câu chuyện dài trong tiếp cận và điều trị. Việc kiểm soát và điều trị nám luôn gặp nhiều khó khăn, thách thức do kết quả điều trị không nhất quán cũng như tỷ lệ tái phát khá cao và thường xuyên.

Trước đó tụi mình đã có bài viết Cập nhật phác đồ điều trị nám, bạn có thể đọc lại sau khi cùng mình tìm hiểu về tổng quan tăng sắc tố da, cách những vết sắc tố hình thành và những những hoạt chất được chọn trong tiếp cận đầu tay đến vấn đề da này.

Sắc tố được hình thành như thế nào?

Bản chất của sắc tố là melanin, sự biểu hiện sắc tố là do quá trình tổng hợp và vận chuyển melanin (các sắc tố màu đen – hắc sắc tố) lên bề mặt nông của da. Con đường tổng hợp và biểu hiện này là một quá trình ĐA YẾU TỐ TÁC ĐỘNG, trong đó ENZYME TYROSINASE là enzym chìa khóa.

Tuy nhiên trên thực tế vẫn chưa có một phác đồ điều trị tăng sắc tố nào đạt được sự đồng thuận cao trong y văn trong điều trị các thể tăng sắc tố khác nhau, và việc tiếp cận điều trị đa phần cần phải có sự kết hợp của nhiều phương pháp tác động vào nhiều giai đoạn khác nhau của con đường bệnh sinh.
Do tỷ lệ tái phát cao cũng như đáp ứng điều trị kém là một trong những lý do phải phân biệt rõ ràng giữa các loại sắc tố da để tiếp cận phù hợp và hiệu quả hơn.

- Giai đoạn tổng hợp sắc tố: hai loại melanin được sản xuất là eumelanin (sắc tố nâu - đen) và pheomelanin (sắc tố cam - vàng). Tỷ lệ về số lượng của chúng quyết định màu da và tóc. Những người có làn da tối màu có chủ yếu eumelanin và có ít pheomelanin hơn và ngược lại đối với những người có làn da sáng.
- Melanin sẽ được các melanosome (túi melanin) vận chuyển lên lớp keratin và biểu hiện trên da.

Có những loại săc tố nào? (phân loại theo vị trí)

Dựa vào vị trí của sắc tố trong cấu trúc da, có thể phân loại sắc tố như sau

• + Thượng bì: nám má thượng bì, tàn nhang, đốm nâu
• + Trung bì: bám má trung bì, bớt Hori, bớt Ota, tăng sắc tố Riehl
• + Hỗn hợp: các loại nám má, tăng sắc tố sau viêm (PIH), tăng sắc tố do thuốc

Điều trị Tăng sắc tố như thế nào cho hiệu quả?

Như mình đã đề cập trước đó, điều trị sắc tố là một hành trình dài và đòi hỏi tuân thủ cao không chỉ vì đáp ứng điều trị không nhất quán mà còn là vì khả năng tái phát cao, từ đó bên cạnh giai đoạn tấn công thì khách hàng phải đảm bảo một quy trình duy trì phù hợp để đạt hiệu quả cao nhất.

Và bởi con đường bệnh sinh của tăng sắc tố là một quá trình ĐA YẾU TỐ TÁC ĐỘNG nên việc tiếp cận điều trị đa phương thức luôn là ưu tiên hàng đầu 

Tụi mình muốn bạn hiểu rằng: về mặt sinh lý, Melanin không hề xấu đâu - đó là cơ chế bảo vệ đầu tiên của tế bào da để bảo vệ DNA tránh bị tổn thương / đột biến bởi các gốc tự do hoặc tia UV từ ánh nắng. Nói nôm na là nếu không dùng các biện pháp bảo vệ da trước tia UV hoặc tác nhân oxy hóa thì chúng ta cũng không thể nào bắt tế bào da dừng lại “cơ chế tự vệ tự nhiên” đó của nó, đúng không?

Vậy nên dễ thấy điều đầu tiên trong các phương pháp điều trị sắc tố tụi mình kể dưới đây là CHỐNG NẮNG bắt buộc kết hợp với liệu pháp điều trị hàng một - hai - ba lần lượt theo thứ tự ưu tiên để đạt được hiệu quả như mong muốn. Không phải tự nhiên mà tụi mình lại cứ “ra rả” về vai trò kem chống nắng hay việc bảo vệ da trước ánh nắng nó quan trong như thế nào!

Để dễ hiểu hơn thì bạn xem sơ đồ bên dưới nhé, tương ứng với các giai đoạn khác nhau của quá trình sinh tổng hợp và vận chuyển melanin là các tác nhân, hoạt chất có thể tác động ức chế quá trình này.

Tóm lại thì,

Kem chống nắng là luôn cần thiết

Lựa chọn đầu tay (liệu pháp hàng một) trong điều trị là BÔI THOA, dùng nhiều hoạt chất tác động vào các giai đoạn khác nhau của con đường hình thành sắc tố, cụ thể

• - Chống oxy hóa: vitamin c, vitamin e, resveratrol
• - Giảm hoạt động Tyrosinase: ceramide, sphingosine-1-phosphate,...
• - Ức chế Tyrosinase: arbutin, azelaic acid, hydroquinone, resorcinol, retinoids,...
• - Ức chế vận chuyển melanosome: niacinamide, neoglycoprotein, arbutin,...
• - Ức chế con đường Plasminogen/Plasmin: tranexamic acid,...
• - Tăng sự thoái hóa Tyrosinase: hydroquinone, linole(n)ic acid,...

Bên cạnh đó, phục hồi màng đáy, tăng cường chất lượng elastin với tretinoin hay các thiết bị phát năng lượng khác (HIFU, RF...) đã và đang được ứng dụng và được xem như cách tiếp cận điều trị mới.

Một số liệu pháp hàng hai - ba thực hiện tại phòng khám:

• - Peel da hoá học: AHA, BHA, retinoids, azelaic hoặc vitamin C nồng độ cao
• - Laser và liệu pháp ánh sáng: là một phương pháp hiệu quả có thể tác động đặc hiệu đến các mảng sắc tố

Trên đây là những thông tin tổng quan về vấn đề sắc tố: thâm, sạm, nám.. cũng như những hướng tiếp cận có thể có trong điều trị. Ở phần tiếp theo của bài viết, tụi mình sẽ chia sẻ rõ hơn về những hoạt chất bôi thoa - là liệu pháp đầu tay trong tiếp cận điều trị sắc tố cũng như duy trì - và nhiều gợi ý và sản phẩm và phối hợp sản phẩm bôi thoa trong phác độ điều trị tăng sắc tố hiệu quả và giảm tối thiểu nguy cơ tái phát sau điều trị.